Çocuklarda Özgüven Gelişimi ve Evreleri

Özgüven nedir?

Özgen; kişinin duygularını, yeteneklerini bilmesi, kendine değer vermesi ve aldıkları kararlara güvenmesi olarak değerlendirilebilir, tanımlanabilir. Özgüven bireylerin hayatında aşama aşama gelişim gösterir. Her aşama kendine özgüdür ve problemleri farklıdır. Bireyler yaşadığı sorunları sağlıklı bir şekilde atlatıkça özgüven gelişimi için bir tuğla koyar. Bu tuğlalar zamanla sizi koruyan duvarlara dönüşür. Özgüveni yüksek bireyler ise hayata daha pozitif bakar. Olaylara çözüm sunan, mutlu bir kişilik haline gelir.

Çocuklarda Özgüven ne zaman başlar

Özgüven doğumla birlikte kazanılmaya başlar. Başlangıcını anne karnı kabul eden bilim insanları da vardır. Başlangıç noktası bilinmesine rağmen özgüvenin belirli bir durak noktası ya da tamamlandığı bir evre yoktur. Özgüven yaşam boyu devam eden bir olgudur.

Kritik süreçlerin Özgüvene etkisi

Bebeklik dönemi, sağlıklı bir gelişim kazanması ve kişilik oluşumu için önemli bir evredir. Kritik dönem eşiklerinde ihtiyaçlarının zamanında giderilmesi, çocuğa duyulan sevgi, verilen mesajlar güvenli bağlanmayı sağlar. Anne ve babadan ayrılık kaygısı ilk zamanlar da aileler için belkide verilmesi gereken önemli bir sınav… Bebekler de oluşan ayrılık kaygısını, sorunsuz bir şekilde atlatmak özgüven gelişimi için çok önemli aşamadır. Bu kritik süreç hakkında ebeveynler bilgi almalılar. Ayrıca bir çok eğitici site olup anne ve babalar buradan yararlanabilir. Bazı durumlarda profesyonel yardım gerekebilir. Ayrılık kaygısı önlemek ve özgüven gelişimini olumlu yönde gelişimini sağlamak için kritik evreleri verimli yönde geçirmek önemli birer basamaktır.

Özgüven gelişiminde okul dönemi

Özgün gelişiminde okul çağı da diğer önemli bir kritik eşittir. Okula başlayan çocuklar, yeni bir ortama alışmak ve bir takım kurallara uymak için çaba sarf eder. Eğitim hayatının başlaması birlikte bazı çocuklar da yeni sorunlar baş gösterebilir. Aileden ayrılmak, kalabalık bir ortama girmek ve arkadaşları ile anlaşamama sorunu… Çocuğun yaşadığı problemler okuldan soğumasına, hatta kabusa varan bir duruma dönüşebilir. Öğretmenlerin çocuklara karşı olumlu mesajlar vermesi, okul ortamına uyum sağlamak için yardım etmesi, özgüven gelişimi için oldukça önemli bir dönemdir. Okul döneminde, özgüven gelişimi için diğer önemli bir faktör de arkadaşlık ilişkileridir. Arkadaşları ile iyi bir ilişki kurması, kendine güven duymasını sağlar. İkili ilişkiler geliştikçe çevreye uyum mu daha kolay olur. Aile ortamından uzaklaşan çocuklar, başarılı bir şekilde okula uyum sağlaması ve sağlıklı bir arkadaşlık kurması, özgüven gelişimini olumlu yönde geliştirir.

Çocuklarda özgüven gelişimi için neler yapılmalıdır

Çocukların duygu ve düşüncelerini ifade etmesine izin vermek, özgüven için önemlidir. Bebekler kendilerini ifade etmeye çalışırlar. İfade etme şekli genelde ağlamadır. Ağlayan çocukların ihtiyaçlarını zamanında giderilmesi, sağlıklı bir bağlanmayı sağlar. Anne ve babanın çocuğa karşı davranışları bu evrede çok önemlidir. Ebeveynler bebeklere karşı hassas olmalılar. Bebeğin verdiği mesajları iyi anlamaları gerekmektedir. Bebeklik çağını bitimi ve çocuk dönemine adım atılması ile birlikte çocuklar kendi düşüncelerine önem verilmesini ister. Bir birey olduğunu fark eder. Kendi merkezinden olaylara bakış açısı geliştirir. Çevre tarafından fark edilmesini ister. Engellenme sorunu, onun yerine sizin yapmanız. Aşırı koruyucu tepkiler, özgüven gelişimini olumsuz yönde etkiler. Böyle davranmak yerine niçin yapamayacağını anlatın. Yapabilecekleri şeylere engel olmayın. Küçük yardımlarla başarma duygusunu tattırın.

1- Tepki çeken davranışlara karşı sabırlı ve anlayışlı olun

Çocuklar farklı davranışlar sergileyebilir, alışık olmadığınız tepkiler verebilir. Bu durumda sakin olunmalı ve çocuğun içinde bulunduğu gelişim evresi hakkında bilgi alınmalıdır. Bu bilgiler sorunlara karşı size fikir verebilir ve çözümü kolaylaştırabilir. Özgüven gelişimi için çocukların yaşına uygun olarak davranılması, onların isteklerine uygun bir dille cevap verilmesi önemlidir. Uygun olmayan davranış ve düşüncelere karşı net mesajlar verilmelidir. Neden yapılamayacağının izahı ve çocukların bu durumu kabulü sağlıklı bir özgüven gelişimi açısından anne ve babaların dikkat etmesi gereken önemli noktalardan biridir. Sık sık tekrar edecekleri davranışlar olacaktır. Bıkmadan, usanmadan yaşına uygun şekilde anlatılmalıdır. Gerekiyorsa örneklerle davranışın niçin yapılmayacağı belirtilmelidir. Her şey kabul etmek ile başlar çocuk da olsa. Davranış kazanmasında anne ve babalar tutarlı olmalı. Çocuklar tutarsız durumları fark ediyor ve bunları size karşı kullanabiliyorlar.

2- Yeteneklerine uygun görevler verilmeli

Çocuklar yetenekleri doğrultusunda desteklenmeli ve zorlandığı yerlerde yardımcı olunmalı. Fakat siz yapmamalısınız. Çocuğunuzu iyi bir şekilde tanıyın ve buna icin gayretli olun. Kesinlikle, yapamazsın edemezsin boyundan büyük işlere karışma gibi olumsuz mesaj içeren, onur kırıcı cümleler kurumayın. Her çocuk özeldir. Her çocuğun kendi çapında bir takım özel yetenekleri vardır. Bu yeteneklerinin farkında olup desteklemelisiniz. Çocuklara senin yetişemedin yerde, ben yardıma hazırım mesajı verilmelidir. Bu desteği fark eden çocuk, daha da yürekten çaba sarf edecek başarmak için kendinde güç bulacaktır. Başarısızlık yaşadığında tekrar tekrar denemesi için fırsat verilmelidir. Kolaydan zora doğru bir planlama yapılmalı. Başarma duygusunu tatmak için başarabileceği görevler verilerek özgüven gelişimi olumlu manada katkı sunulmalıdır.

3- Çocuğunuza önemli bir değer olduğunu ona hissettirin

Çocuğunuza değer verin. Utanmayin,bundan çekinmeyin. Çocuklarınızın varlığının sizin için ne kadar önemli olduğunu davranış olarak da sözlü olarak da ifade edin. Sizin sevginizi her zaman fark etmeyebilirler. Onu sevmen için herhangi bir sebebin olmadığını, sevginizin karşılıksız olduğunu hissettirin. Çocuklar okul çağında bazen şöyle bir duyguya kapılabilirler. “Annemin ve babamın sevgisini kazanmak için başarılı olmalıyım” Başarılı değil,asıl önemli olanın kendisi olduğunu ve bu sevginin hep var olacağını belirtin. Başarısızlık durumunda daha çok yanında olun. Size karşı güvensizlik yaşamasın.

4- Korkmadan sıkıntılarını paylaşabilsin.

Yaşayacağı sorunları, rahat bir şekilde size anlatması ve bu sorunların çözümü için ebeveynlerin ortam oluşturması,olumlu bir kişilik geliştirmesine yardımcı olur. Çocuklarınız yaşadığı bir sorunu size korkmadan çekinmeden anlatabilmeli. Anne ve babalar her koşulda çocuklarına karşı açık olduklarını, sorunlarını paylaşarak sorunların çözümünde de destek olacaklarını belirtmeliler.

5- Karşılaştırma yapmayın!

Çocuğunuzu karşılaştırmayın. Her Çocuk özel ve tektir. Çocukların yetenekleri, ilgileri farklıdır. Yetenekler ölçüsünde görevler vermek,desteklemek özgüven gelişimi için verimli olacaktır Başarısızlık yaşamak olağan bir durumdur. Başarısız olduğu durumlarda eleştirmek,başkalarıyla kıyaslama yapmak, Özgüven gelişimi olumsuz yönde etkiler. Karşılaşma yapmak kıskançlığı neden olmanın yanında, bazen de kırıcı olmaktadır. Başkalarının başarısı ile çocuğunuza psikolojik olarak eziyet etmeyin.

6- Kendini gerçekleştirmesine izin verin

Ebeveynler çocuklarına hedef belirlenmesinde yol gösterici olmalı, fakat asla zorla bir kalıba sokmamalı. Yeteneklerini tanıması ve geliştirmesi için olanaklar geliştirmeli. Empati kurun. Asla İleride şu okulda okuyacaksın,şu mesleği seçeceksin gibi emir vari sözler söylemeyin. Bazen tersi yönde etki yapabilir. Yeteneklerinin üstünde belirlenen hedefler özgüveni sarsar. İçine kapanmasına neden olabilir. Farkında olmadan kişilik bozukluğuna neden olabilirsiniz. Çoğunuzun özgür bir birey olduğunu unutmayın. Tercihlerine önem verin. Öncelikleri sizin önceliklerinizin önünde olsun. Tercihler sunun, bu tercihler arasında onun isteğine uygun olanı seçmesi için yardımcı olun. İsteklerine karşı özverili davranmak, sizi gözlerinden daha değerli bir yere koyar. Mutsuz ama kariyeri olan yada bir mesleği olan bireyler yetiştirmek yerine, güvenli yarınları olan; ayağını yere sağlam basan karakterli bireyler yetiştirmek sizin elinizde… Tercih size kalmış.

Çocuklarda Özgüven eksikliği olduğunun belirtileri

*Kendisini ifade edememe,

*Pasif kalma

*Hep birilerinin desteğiyle ayakta durmaya çalışma

*Kalabalık ortamlarda kendini güvende hissetmeme

* İkili ilişkilerde başarısızlık korkusu yaşama

*Topluluk karşısına konuşamama

*Konuşurken göz temasından kaçınma

*İnsanlarla tanışmaktan kaçırma

Bu gibi durumlar çocuğunuzda görülüyorsa şimdiden önlem almaya çalışın. En önemlisi bir uzmana başvurun. Sorunlu bir çocuk geçirmek, gelecek hayatında tarif edilmez sonuçlar doğurabilir.

Özgüven hakkında yanlış bilinen durumlar

İsteklerine önem veren çocuklar

Toplumda yanlış bilinen kalıplaşmış durumlar var. Kendi isteklerini ön planda tutan çocuklar, arkadaşları ile anlaşmazlık yaşayabilir. Oyunlara katılmayabilir. Bu çocuklar lider ruhlu olabilirler. Bu durum uzaktan bakıldığında çekingen biri kişilik geliştirdiği algısına sebep olabilir. Aslında bu tarz çocuklarda özgüven gelişmiştir. Kendi isteklerine önem verirler ve ön planda tutarlar.

Kalabalıktan hoşlanmayan çocuklar

Kalabalıktan uzak durun çocuklar, bu tarz çocukların özgüveni yüksek olabilir. Kendi başına vakit geçirmek, ya da anlaşabileceği küçük bir grupla birlikte olmayı tercih edebilir. İstemedikleri şeyleri kabul etmezler. Daha çok yöneticilik vasfı ağır basan çocuklardır. Gruba girmeyen her çocuk, özgüveni eksik diye değerlendirilemez.

Anne ve babanın isteklerine karşı gelen çocuklar

Ebeveynlerin istediği yönünde davranmayan çocuklar, toplumda zor anlaşılamaz olarak kabul edilir. Özgür ruhlu çocuklar anne ve babanın istediği şekilde davranış göstermeye biliyorlar. Ebeveynlerin çizdiği kalıplara karşı gelebilirler. Bu tarz çocukların bilinenin tam tersine özgüveni çok yüksektir.