Çocuklarda Yalan Söyleme Alışkanlığının Sebepleri Ve Çözüm Önerileri
Her anne ve baba çocuğunun dürüst olmasını ister. Fakat bazen çocuklar yalan söyler ve bunu alışkanlık haline getirebilir. Peki, çocukların yalan söyleme alışkanlığı nasıl çözülür?
Çocuklarda Yalan Söyleme Sebepleri
Çocuklarda yalan söylemek genelde olayları abartarak anlatma ile başlar. Ya da çevresinde yalan söyleyen birisi var ise ve bu kişi ile sık bir şekilde aynı ortamda kalırsa yalan söylemeye başlar. Her iki durumda da küçük bir çocuk bu iki durumun aslında yanlış olmadığını belli bir zamana kadar anlayamaz. Fakat bunlar dışında da bir çocuğun yana söylemesinin birçok sebebi vardır. Bu sebepler şöyledir;
- Çocuğun korktuğu bir anda korkudan kaçmaya çalışması,
- Çocuğun kaygı hissedip bu kaygıdan kaçmaya çalışması,
- Çocuğun bulunduğu ortamda kabul görme çabası,
- Çocuğun kendisine veya çevresinde koyulmuş yasaklardan kaçmaya çalışması,
- Çocuğun olmasını istediği ama olmayan bir durumun yaptırmaya çalışması,
- Çocuğun bulunduğu çevrede yalan söyleyen insanların olması,
- İlgi görme isteği, Anne, baba veya bir yakına ilgi için yalanlar söylemesi,
- Kardeşinin ya da ebeveynini kıskanması,
- Çocuğun bir kişiyi özlemesi,
- Çocuğun kendisine verilen cezalardan kaçma isteği.
Bütün bu sebeplerin altında belli başlı sebepler yatmaktadır. Bir çocuk kabul görmek için yalan söylüyor ise genelde çevresinde onu sevmeyen ya da onu değiştirmeye çalışan insanlar olduğu içindir.
Çocuğun sırf istediğini yaptırmak iççin yalan söylemesi ise bazen her istediği yapılan bir çocuk olduğu için ortaya çıkmaktadır.
Bütün bu sebeplerin çözümleri vardır. Bu çözümleri en çok anne ve babanın dikkat ederek yapması gerekir. Peki, çözüm önerileri nelerdir?
1- Model Bir Anne Ve Baba Olmak
Çocukların hatta hayvan ve yetişkin bireylerin bile beyni model almaya yatkın şekilde çalışır. Sigara içen bir anne ve babanın çocuğu anne ve babasını model alarak sigara içer. Sinirli anne veya babayı model olan çocuk sinirli bir çocuk haline gelir. Yalan söylemekte aynen böyledir. Anne veya baba yalan söylemese bile çocuğun çevresinde yalan söyleyen tek bir kişinin bile olması çocuğun bunu model almasına sebep olur. Bunu şöyle açıklamak daha anlaşılır olur; yapmadığı bir şeyi yaptım diye söyleyip yalan sonucu tebrik alan bir kişiyi gören çocuk sırf kendisinin de tebrik edilmesi için yalan söylemeye başlar.
Durum anne ve babanın yalan söylemesi olur ise çok daha zor olur. Bir başkasının yalan söylemesinin kötü olduğunu çocuğunuza anlatabilirsiniz. Fakat anne veya baba yalan söylüyor ise çocuk bunun kötü olduğunu anlamaz. Çocuğa yalan söyleme deseniz bile siz yalan söylediğini için bu ona hiç garip gelmez. Bu yüzden çocuğunuza dürüst bir anne ve baba modeli olmalısınız. Küçük veya büyük hiçbir yalanı çocuğunuzun yanında söylememelisiniz.
2- Çocuğunuza Yeteneklerini Keşfedin Ve İlerleyen Zamanlarda Yeteneklerine Göre Sorumluluk Verin
Bir çocuk veya kişinin yeteneğinin ne olduğunu bilmek için bu yeteneğin keşfedilmesi gerekir. Çocuğunuzun neye daha yatkın olduğunu bulun. Fakat bunu yaparken sizin istediğini bir konuda yeteneği yok ise asla yargılamayın veya onu yapması için zorlamayın. Aksi halde çocuk sizin tarafınızdan kabul görmeme hissi yüzünden her konuda kabul görebilmek için yalan söylemeye başlar.
Çocuğun yeteneklerini keşfettikten sonra aynı keşfetme süresinde olduğu gibi çocuğu ilgisi olmayan yönlere atmayın. Bu özgüven düşürür ve çocuk düşük özgüven yüzünden yalana başvurur.
3- Küçük Diye Düşünmeden Önce Çocuğunuzu Dinlemesini Öğrenin
Bir çocuk başkalarının kendisine kulak asmasını ister. Çevresinde kendisini dinleyen bir çocuk çevresinde kendisini dinlemeyen bir çocuğa göre farklı olur. Dinlenmeyen bir çocuk zamanla kendisine değer verilmediğini hisseder. Bu ilerleyen zamanlarda gerek evde gerekse dışarıda yalan söylemeye gider. Çocuk kendisini dinlettirmek için çevresinde dikkat çekme isteğinden ötürü yalanlara başvurur. Bu yalanlar; hastalık, kendisine alınmayan bir şeyi alınmış gibi söylemesi, yapılmayan bir şeyi yapmış gibi göstermek gibi yalanlar olur. Eğer bu durum fark edilmez ise çocuk yetişkin bir birey olana kadar bunu yapmaya devam eder.
4- Çocuğunuzu Kardeşi Veya Yaşıtları İle Asla Kıyaslamayın
Aslına bakıldığı zaman çocuklarda yalan söylemenin neredeyse her sebebinin altında kabul görme ve sevgi hissetme yatar. Siz çocuğunuzu kardeşi ya da yaşıtı ile kıyasladığınız zaman çocuk kendini değersiz hissetmeye başlar. Değersizlik hissi bir çocukla yetişkin arasında farklıdır. Yetişkin birey değersizlik hissedince bundan kaçar ama bir çocuk o hissin geçmesi için kendisini ailesinin istediği yönlerde değerliymiş gibi göstermeye çalışır. İlerleyen zamanda sadece ailesinin değerli göreceği konularda değil, arkadaş çevresinde hatta öğretmenlerinin bile değerini kazanmak için yalan söyler. Karşısında bulunan kişinin kendisi nasıl olursa değerli hissedeceğini anlar ve yalan söyler.
Bu yüzden asla çocuğunuzu kardeşi ya da yaşıtları ile kıyaslamayın. Eğer bunca zaman bunu yaptıysanız çocuğunuza kendisinin sadece kendinde olan özelliklerinden ötürü değerli olduğunu bir başkası ile aynı olmasa bile sevileceğini hissettirin. Bunu nasıl yapacağınızı bilmiyorsanız en basit onun fiziksel bir özelliğine abartmadan iltifat ederek yapabilirsiniz.
5- Güvensizlik Hissi Oluşturmayın Ve Yanlış Bir Durumda Aşırı Tepki Vermeyin
Bir çocuk güvende hissedemediği zaman ilk kaçış yolunu yalandan bulur. Bu konuda güven ve korku iç içedir. Bir çocuk korktuğu zaman güvensiz hisseder ve yaptığı ilk şey yalan söylemek olur. Bunun temelinde anne veya babanın aşırı kızan kişiler olmasından dolayıdır. En basit bir eşya kıran çocuk anne ve babadan aşırı tepki aldıysa bir dahaki sefere aynı ya da benzer bir durumda korku ve güvensizlik hissi yüzünden yalan söyler. Bu küçük yaşlarda ufak tefek yalanlarla kalsa da ergenlik çağında ya da çocuğun başına kötü bir olay geldiği zaman o ufak yalan büyük bir yalana dönüşür.
Bu yüzden çocuğunuz yanlış bir şey yaptığı zaman aşırı tepki vermek yerine onun neden yanlış olduğunu anlatın.
6-Çocuğunuzu Tebrik Etmeyi Unutmayın
Çocuklar da yetişkinler de tebrik edildiği zaman çok daha dürüst bir insan olur. Anne ve babaların fark etmeden yaptıkları en büyük hatalardan birisi çocuğu tebrik etmemesidir. Bir çocuk için kalem tutmak bile bir başarı iken anne ve baba bunun zaten olması gereken bir davranış olduğunu düşünüp tebrik etmez. Bu birçok durumda böyledir birçok kez tebrik etmeyi unuturlar sadece kendi içlerinde başarı gördükleri şeyleri çocuk başardığı zaman tebrik ederler. Böyle bir durumda çocuk bir süre sonra kendisinin yetersiz hissedip türlü çeşitli yalanlara başvurur ve tebrik edilmeyi ister. Çocuğunuzun yaptığı hareketleri tebrik edin çünkü sizin başarı olarak görmediğini küçük bir konu bile o çocuk için tebrik edilme isteği yaratır.
7- Anne Ve Baba Olarak Ortak Bir Kararda Kalın
Bir çocuk tutarsızlık içinde büyüdüğü zaman neyin doğru neyin yanlış olduğunu bilemez. Anne bir konu üzerinde hayır derken baba evet derse bu çocukta algılama eksikliği oluşturur. Buna en basit örnek şöyledir; çocuk kardeşine ya da yaşıtına vurduğu zaman anne kızıp, baba tepkisiz kalıyorsa çocuk kendisine en cazip gelen tarafı seçer. Kardeş ya da yaşıtlarına vurup anneden saklar ve yalan söyler. Farklı bir örnek vermek gerekirse çocuk bir eşyayı kırdığı zaman anne ya da baba bunun tehlikeli olduğunu söyler. Fakat diğer taraf o kadar büyütülecek bir konu değilmiş gibi davranıp dikkat etmesi gerektiğini söylemez ise çocuk tutarsızlık içinde yalan söyleme alışkanlığı kazanır.
8- Aşırı Otoriter Olmayın
Çocuğunuzun sizi dinlemesi için fazla baskı kurmayın. Ona sakin bir ses tonu ile yaptığı ya da yapmak istediği şeyin neden yapılmaması gerektiğini anlatın. Kızarak, bağırarak bir çocuğa eğitim veremezsiniz. Bir çocuğu eğitmenin yolu sakin ve kararlı olmaktan geçer.
9- Çocuğunuz Dürüst Olduğu Zaman Ona Ufak Ödüller Verin
Bir çocuk yalan söylediği zaman ona kızarak yalanın yanlış olduğunu söylemek ne kadar kötü ise doğruyu söyleyen bir çocuğu tebrik etmemek de o kadar kötüdür. Çocuğunuz büyük bir dürüstlük sayılmayacak konuda bile dürüst davranırsa ona ödül verin. Bu ödül illa para ile olmak zorunda değildir. Çocuğunuzu öpün, parka götürün. Küçük bir sevgi vermek bile çocukta dürüst olmayı aşılar.
Bütün bu önerileri kendi çocuğunuz üzerinde düşünün. Yalan söyleyen bir çocuk var ise ilk olarak kendinizi sorgulayın önerileri deneyi. Önerileri denemenize rağmen çocuk hala yalan söylemeye devam ediyor ise bir pedagogdan yardım alın.
